Al jarenlang ben ik gefascineerd door het leven en de carrière van operadiva Maria Callas. Haar levensverhaal kent alle ingrediënten van een klassieke opera: triomf en tragedie, liefde en verraad, een stem die hemel en aarde verenigde, een vrouw die zichzelf verloor in de echo van haar eigen roem. De film Maria van de Chileense regisseur Pablo Larraín toont deze tragiek op indringende wijze. Het is geen biopic in de klassieke zin, maar een portret in licht en schaduw, een melancholische ode aan een vrouw die een mythe werd. Angelina Jolie kruipt overtuigend in haar huid. De film kruipt ónder je huid. Je ziet Callas in haar teruggetrokken leven in haar Parijse appartement aan de Avenue Georges Mandel. Een stille enclave met slechts haar twee poedels en haar huishoudster en butler als gezelschap. Maar stilte is nooit stil. Haar gedachten zijn oorverdovend: hallucinaties en flashbacks katapulteren haar terug naar de hoogtepunten en nachtmerries van haar bestaan. We zien haar grote liefde, de Griekse scheepsmagnaat Aristoteles Onassis. Zijn verraad. Haar euforie op het podium. Haar angsten achter de schermen. Ik heb bewondering voor de manier waarop Angelina Jolie gestalte geeft aan La Divina. Ze heeft zichtbaar hard gewerkt om de zangpartijen onder de knie te krijgen. Wanneer ze repeteert, horen we in een aantal fragmenten een intrigerende mix van Callas en Jolie. Ze zet de vervallen zangeres geloofwaardig neer. Maar de grote partijen – de triomfen – blijven onmiskenbaar enkel en alleen Callas. En toch, wat de actrice heeft bereikt, is uitzonderlijk. Niet alleen in geluid, maar vooral in présence. De manier waarop ze haar ademhaling controleert, hoe haar kaak zich spant, haar ogen zich verliezen in het ongrijpbare – het is alsof ze de geest van Callas tastbaar maakt. ![]() We zien een vrouw die haar stem kwijt is. Een vrouw die verslaafd is aan slaappillen en herinneringen. In haar fantasie is ze nog altijd de glorieuze zangeres van weleer, in werkelijkheid is ze een wrak. Ze mist de aanbidding. Ze is eenzaam. Jolie laat dat op een hartverscheurende manier zien. De film raakte me, ontroerde me. Als klassiek zangeres ken ik de extase van zingen, de symbiose met een rol, de betovering van het moment. Maar ook de angst voor verval, de knagende onzekerheid: ‘Zal mijn stem mij ooit in de steek laten?’ Bij wijze van eerbetoon heb ik eens voor haar appartement in Parijs gestaan. Tranen welden op. De ontroering komt niet alleen wanneer ik haar hoor, maar ook wanneer ik denk aan haar leven. Op 16 september 1977 stierf Maria Callas, slechts 53 jaar oud. Officieel was de doodsoorzaak een hartaanval. Maar wie haar geschiedenis kent, weet dat haar hart al veel eerder gebroken was. In de kunst – en dus ook in de zangkunst – gaat het niet om de vraag wie de beste is. Het gaat om zeggingskracht. Om het vermogen om de ziel van een ander te raken. Callas had die zeggingskracht. En Angelina Jolie heeft overtuigingskracht. De één in de huid van de ander levert een film op die beklijft, die pijn doet, die schoonheid blootlegt in haar meest rauwe vorm.
Ga kijken. Janine
1 Comment
Ik zal je missen Muziek is in staat om gemis, verlies en vreugde voelbaar te maken. Bij sommige muziek kan ik mijn tranen niet bedwingen. Bij weer andere muziek kan ik niet stil blijven zitten. Je kunt mijmeren, dromen en ook dansen op muziek. Volgens mij is geen andere kunstvorm zo goed in staat om troost te bieden als muziek. Het brengt de geest in vervoering en zet het lijf in beweging. Muziek is groots. Ik weet waarover ik praat want ik zie het vrijwel elke keer wanneer ik een concert geef of optreed tijdens betekenisvolle momenten voor geliefden als ook rouwenden bij een begrafenis. Wat woorden niet kunnen uitdrukken, daar waar woorden niet komen daar spreekt de muziek. In Mi Mancherai komt volgens mij alles wat muziek in zich heeft aan troost, liefde en verlangen naar voren. Deze muziek, die afkomstig is van één van mijn lievelingsfilms Il Postino, raakt de essentie. De film laat volgens mij zien dat elkaar missen de sterkste vorm van liefde is. Het is een lied dat ik afgelopen november opnam in de Power Sound Studio in Amsterdam met pianist Cor Bakker als mijn muzikale begeleider. We hebben voorafgaand aan de opname uitvoerig gesproken over het gevoel dat ik met de keuze voor dit lied tot uitdrukking wilde brengen. Het missen staat in het liedje (Mi Mancherai betekent ‘ik zal je missen’) centraal. Interessant is dat het in feite een toekomstige situatie bezingt. Het missen zal zich in de toekomst voltrekken. Juist daarom hebben we dit dramatische thema qua begeleiding iets ingehouden. Anders gezegd: we wilden het aangrijpende van de tekst niet ook nog eens muzikaal opstuwen, het niet over-dramatiseren zogezegd.
De uitdaging bestond eruit het geen opera-aria te laten zijn met hoge uithalen of anderszins geëxalteerde zang. Nee, het moest juist een klein liedje worden dat een grote emotie bezingt. Verder spelen op viool Rauf Berman en Margarita Murtuzalieva. Zij geven het nummer een gepaste aankleding. Hun spel spreekt mij zo aan omdat ze altijd in dienst van het lied spelen en nooit buiten de oevers treden van de al in het lied zelf aanwezige emoties. Zij voelen dat, net als pianovirtuoos Cor Bakker, naadloos aan. Van Mi Mancherai hebben we een video geschoten in Kasteel Amstenrade. De sfeer van die locatie sloot goed aan op de betekenis van het lied. Je voelt dat zich op die mooie plek levens hebben voltrokken waarin ook de bezongen emoties uit Mi Mancherai een rol hebben gespeeld. De video is geproduceerd door Muvipro. Hieronder een kijkje achter de schermen bij de opnames, de video zal ik deze week met jullie delen. Liefs Janine Opnieuw samen met het publiek op reis naar Italië en dit jaar vlogen we nog verder… Na een succesvolle concertreeks in 2023, wilde ik in 2024 graag een vervolg geven aan ‘Volare’. Daarom reisde ik in het voorjaar weer af naar Savoca op Sicilië om daar te werken aan deel twee van mijn Italiaanse muziekprogramma ‘Volare’. Het resultaat van deze werkvakantie werd een vernieuwd en zinnenprikkelend programma. Net als vorig jaar is ‘Volare’ mijn ode aan het goede leven in zijn algemeenheid en dat van Italië/ Sicilië in het bijzonder. Inmiddels kom ik al meer dan tien jaar op het eiland en beschouw een aantal vrienden uit Savoca als mijn familie. Mijn oude vriend - en Godfather – Don Vittorio, is door zijn wijze levenslessen en kijk op de wereld de inspiratie voor ‘Volare’. Hij leeft in harmonie met de natuur. Zijn levensritme wordt bepaald door zijn omgeving. Don Vittorio leeft niet met de klok, maar in het besef dat er voor alles een juist moment is. “Pas als de citroenen rijp zijn is de tijd daar ze te plukken”, zegt hij wanneer ik in zijn ogen te gehaast op de zaken vooruitloop. “Deze Italiaanse muziek klinkt veelal luchthartig, maar herbergt niettemin veel wijsheid”, zo vertelde Don Vittorio mij. Het programma Deze twee nieuwe shows waren bijzonder omdat er onder de vleugels van ‘Volare’ diverse sentimenten mee op reis gingen naar Italië. Er waren evergreens te horen, maar ook liedjes die minder bekend zijn. Er was ruimte voor de grote Italiaanse smartelijkheid, maar ook voor het kleine gevoel van gelukzaligheid; een lach, een traan en zelfs een dans. De liedjes roepen beelden op van de schoonheid van het land. Je ziet de terracottakleurige huizen, de pittoreske piazza’s, het blauw van de zee en ruikt de geur van klassieke gerechten. Deze muziek weet als geen andere de geneugten van ‘het goede leven’ te bezingen. Het is muziek van de straat die men in Italië niet zelden vergelijkt met een theater waarin het vuur van het leven soms hoog opflakkert. ‘Volare’ doet wat muziek hoort te doen: ons meenemen naar een plek van blijdschap. Ook wie de Italiaanse taal niet machtig is zal de intensiteit, de warme hartstochtelijkheid of romantische zweem zeker niet ontgaan zijn. Dit is ultieme voelmuziek, muziek die je aanvoelt ook zonder de tekst te begrijpen. Universeel. De locaties Om de muziek extra kracht bij te zetten en de mensen écht het gevoel te geven dat ze op reis waren naar Italië zocht ik net als vorig jaar naar locaties met een uitstraling die dit gevoel kunnen ondersteunen. Het diner-concert bij Winselerhof was in 2023 een enorm succes, alles viel samen en de keuze om ook in 2024 hier een ‘Volare’ show te houden, was snel gemaakt. Daarnaast koos ik voor de Kloosterbibliotheek in Wittem, waar ik eerder de videoclip voor het lied ‘Nella Fantasia’ opnam en direct gepakt werd door de ambiance en sfeer van dit prachtige oude gebouw. De instrumentale begeleiding Tijdens het ‘Volare’ programma werd ik, net als vorig jaar, ondersteund door mijn combo, bestaande uit Luc Hautvast (contrabas), Ron Coolen (drums), Frans Frijns (gitaar/mandoline), Margarita Murtuzalieva (altviool), Marc Knoben (stagepiano/accordeon) en Rauf Berman (viool/zang). Over violist en zanger Rauf Berman, vertel ik graag wat meer, omdat hij het mijns inziens verdient om binnen mijn programma meer ruimte te krijgen. Zijn levensloop en muzikale opvatting belichamen in zekere zin de geest van mijn show. ‘Volare’ staat voor de grenzeloosheid, voor de voldoening, -de verlossing zelfs- die muziek biedt; juist in de huidige tijd. Rauf werd geboren in Rusland en kwam via talloze omzwervingen uiteindelijk in Maastricht terecht. Ondanks dat wij beide een geheel andere levensloop kennen, vinden Rauf en ik elkaar in onze gedeelde passie in en gevoelde noodzaak om muziek te maken. Rauf Berman is het levende bewijs dat muziek mensen samenbrengt. Zijn vader was violist en zijn moeder een verdienstelijk pianist. Op zijn vierde was hij-mede geïnspireerd door zijn oma- met de viool in aanraking gekomen. Die liefde voor de viool is hij nooit meer kwijtgeraakt. Maar hij is ook een geweldige tenor. Hij zong zelfs bij André Rieu en was betrokken bij producties van Opera Zuid. Hij woonde en werkte in Maleisië, in Egypte, Turkije en China. Overal maakte hij muziek en overal maakte hij mensen blij en vond er vriendschap. Hij spreekt zes talen en is bovenal een bescheiden en beminnelijk mens. Tijdens ‘Volare’ zong Rauf een aantal duetten met mij. Omdat er ook een beetje Siciliaans bloed in zijn aderen vloeit en hij het Italiaans, inclusief het Siciliaans, machtig is voelt hij deze muziek perfect aan en kregen de duetten precies de juiste lading. Ik kijk tevreden terug op weer een mooie reis die ik samen met mijn combo en de bezoekers mocht maken. Nieuwe plannen
Komend jaar komen mijn combo en ik weer bij jullie terug met een prachtig nieuw programma, anders dan ‘Volare’: grootser, met gastoptredens van bijzondere muzikanten, met een nieuw repertoire en een nieuwe naam. Een show die je mijns inziens niet mag missen, dus blijf mij volgen, ik hou jullie op de hoogte… Janine De Duitsers noemen het Tapetenwechsel en in Engelstalige landen spreekt men van een change of scenery wanneer je de behoefte voelt opkomen een andere omgeving te willen zien. Ik koos Londen toen ik het verlangen voelde me een paar dagen onder te dompelen in een grote stad. Na een lang weekend in deze bruisende metropool kon ik maar één conclusie trekken: London is the place for me. Na een periode van optredens, gesprekken over en planning van nieuwe projecten was ik toe aan een kleine break, een adempauze. Aangezien ik mezelf vooral als een stadsmens beschouw, koos ik voor Londen. Een stad, net als Parijs, waarin je kunt opgaan, waarin je kunt verdwalen en waarin je ook letterlijk oog in oog staat met de geschiedenis, met kunst en cultuur. Een stad ook, zo merkte ik, waar je volop aan je trekken komt als foody of liefhebber van een drankje. In de geest van de huidige tijd besloot ik per trein te reizen. Niet alleen beter voor het milieu, maar ook relaxter en bovenal handiger dan vliegen. Je komt namelijk niet aan op een verafgelegen vliegveld, maar stapt uit op St. Pancras, hartje Londen. De hustle and bustle van de grote stad ervaar je meteen als je uitstapt. De actie kan beginnen. London calling! Keuzestress ligt op de loer, want Londen heeft veel te bieden en de tijd die je er bent is meestal te kort. Een opera bezoeken in Covent Garden, een musical op West End wellicht? Of toch maar shoppen bij Harrods of langs de etalages wandelen van een van de bekende straten als Regentstreet en Bondstreet? Of wijken als Soho, Kensington en Chelsea doorkruisen? Een wandeling op Hampstead Heath, musea als Tate Modern, the National Gallery of the British Museum bezoeken, kunstgalerieën en imposante gebouwen bekijken? En wat te denken van de befaamde pubs? Kortom, de stad biedt meer dan je in een lang weekend gebolwerkt krijgt. Ik besloot me onder te dompelen in de buzz of the city. Van hot naar her dus, kriskras door Londen ging ik op pad. Waar kon ik de eerste dag beter beginnen dan in de indrukwekkende Westminster Abbey? Zeker voor iemand, zoals ik, die de serie The Crown heeft gezien, is deze gotische kerk waar traditioneel de kroningen en begrafenissen van leden van het Britse vorstenhuis plaatsvinden, een absolute must see. Ook veel beroemde schrijvers en componisten, onder wie Henry Purcell in 1695 vonden hier hun laatste rustplaats. Na de Westminster Abbey wandelde ik naar de befaamde Houses of Parliament langs de Theems. Beeldbepalend is de Big Ben die niet alleen prachtig blonk in de doorbrekende zon, maar ook een bijzonder warm geluid produceerde toen hij twaalf uur sloeg. Met de ‘bolhoedtaxi’ heb ik me laten afzetten bij Tate Modern. Een iconisch museum voor kunst. Gratis kun je de fenomenale basiscollectie bekijken met de hoogtepunten uit de kunstgeschiedenis van de laatste honderdtwintig jaar. Bijzonder dat men dit gebouw en deze collectie zo toegankelijk presenteert waardoor iedereen, ongeacht de financiële middelen, deze kunstschatten kan bekijken. Kunst wordt er kennelijk zo belangrijk gevonden dat alle mensen ervan kunnen genieten. En zo zou het overal moeten zijn. Kunst voor iedereen toegankelijk. Na het Tate, waar je gemakkelijk een paar dagen kunt vertoeven, wandelde ik verder over de South Bank richting Globe Theatre uit 1599 en genoot van het uitzicht op de stad. Via de Millennium Bridge wandelde ik richting St. Pauls’s Cathedral. Ook weer indrukwekkend. De laatste jaren was ik niet meer in Londen geweest. Vrienden hadden me geadviseerd om in de Kensington Gardens de Serpentine Gallery te bezoeken. Dat was zeer de moeite waard. Het nieuwe gedeelte van deze kunstgalerie is ontworpen door de (inmiddels overleden) architecte Zaha Hadid. Binnen bekeek ik de spectaculaire en ook duizelingwekkende videoschermen van de Turkse AI-kunstenaar Refik Anadol ‘Echoes of the Earth: Living Archive’. Een voortdurende transformatie van natuurbeelden die zo uit de National Geographic lijken te zijn gekomen kwamen op me af. Door naar Harrods. Indrukwekkend in zijn omvang, maar voor mij een beetje too much. Ik ben meer iemand voor de kleinere boetieks en shops. Small but beautiful, zoals op de Chiswick High Road of op Carnaby Street- om er maar een paar te noemen. Laat ik er geen doekjes om winden; ik houd van de romantische film Notting Hill. Met de taxi liet ik me afzetten op de Portobello Road. Natuurlijk is het toeristisch en heeft het wellicht veel van haar charme verloren, maar het blijft niettemin de moeite waard in die straat vintage shops en antiekwinkeltjes te bezoeken. Ook nog even in de bookshop geweest van Hugh Grant en Julia Roberts. Wie door de toeristische aandachttrekkerij heen kijkt ontdekt in Notting Hill nog veel moois. Vlak voordat de zon onderging wandelde ik, iets ten noorden van het centrum, in Hampstead Heath de heuvel op die me een prachtig uitzicht bood op de stad. Hampstead is met zekerheid een bezoek waard. Het heeft zijn dorpsachtig karakter behouden met mooie Victoriaanse huizen en veel groen. Naar het schijnt wonen veel kunstenaars en mensen uit de wereld van het entertainment in deze wijk. Terugrijdend vergaapte ik me aan de prachtige mansions in Saint John’s Wood en Mayfair. We reden langs wijken met gigantische huizen in één kleur. Soms wit dan weer rood. Uniform, maar zeker niet saai. Eerder stijlvol, chique indrukwekkende architectuur. Even gestopt bij de Abbey Road Studio’s waar onder andere the Beatles hun beste platen hebben opgenomen en daarna gestopt voor een borrel in the White Lion op Covent Garden. Wie Londen zegt, die zegt pubs. De ene nog gezelliger dan de andere. En voor wie liever een chique bar verkiest of graag vanuit een rooftop een Wodka Martini à la James Bond (Shaken not stirred) nuttigt is aan het goede adres. Het is er allemaal. Vertier in alle soorten en maten. Zeker in West End heb je de theaters voor het uitkiezen. Datzelfde geldt in deze stad wanneer je een jazzconcert of popconcert wil bezoeken- keuze te over. London swings like a pendulum do…. Restaurants zijn er- hoe kan het ook anders- in alle soorten en maten. Mooi voor mij is dat ze overal vragen of er rekening moet worden gehouden met bepaalde allergieën. Zeker voor wie houdt van exotische keukens of de laatste culinaire ontwikkelingen komt in deze stad goed aan z’n trekken. Londen is hypermodern en toch ook aangenaam ouderwets. Innovatief en lovely old fashioned. Hip and happening…Van sushi en Ottolenghi tot fish and chips. Romantisch en swingend. De American Bar van het Savoy Hotel staat in de lijst van de bekendste vijftig bars ter wereld. Wie er binnenstapt en snoept van een van de vele signature cocktails -‘classics with a twist’- die begrijpt meteen waarom deze bar zo’n reputatie geniet. Je gaat terug in de tijd. Je kunt je voorstellen dat Churchill er zijn borrel nuttigde en dat er acteurs en zangers over de vloer kwamen als Cary Grant, Marilyn Monroe en Frank Sinatra. Een touch van vroeger, maar tegelijkertijd toch ook hip and happening. Voor het ontbijt zit je in het Savoy aan de elegante Thames Foyer echter ook niet slecht. Met een full Savoy Breakfast -ik nam de vegetarische variant- kun je er met gemak een hele dag tegen. De sfeer is adembenemend, net als het uitzicht vanuit mijn kamer op de rivier met op de achtergrond de London Eye, Big Ben en de parlementsgebouwen. Ik heb die dagen in Londen vooral gebruikt om mezelf op te laden met nieuwe indrukken. Veel gewandeld en de stad geproefd. Dat heeft me goed gedaan. De sfeer is bijzonder. Op een goede vier uur treinen van huis kom je aan in een andere wereld.
Een wereld waarin aan “de andere kant van de straat” wordt gereden, waarin rode dubbeldekker bussen rondrijden, waar je nog rode telefooncellen ziet en waarin de klok een uur teruggaat. Ik heb ervan genoten en ben van plan in de toekomst vaker naar Londen te komen voor kunst, cultuur en het goede leven. Een lang weekend is te kort voor deze stad, maar lang genoeg om de ambiance nooit meer te vergeten. London keeps calling… Janine Lied over vrede en menselijkheid Lang hoefde ik niet na te denken welk lied ik juist in deze tijd wilde opnemen. Nella Fantasia. Het lied zoemde al langere tijd rond in mijn hoofd. In het verleden heb ik Nella Fantasia met die pakkende, eenvoudige melodie van Ennio Morricone uit de film The Mission, vaker gezongen. Maar pas nu, in deze onzekere tijd met oorlogen, vluchtelingen en humanitaire rampen overrompelt de muziek me volledig. Alsof de melodie bedoeld is als een vredesverklaring, als een pleidooi voor een rechtvaardige wereld zonder honger, onzekerheid en angst. Hoewel de compositie klein is-ze was bedoeld als solostuk voor hobo- komt ze hard binnen en beroert de ziel. Later is er een tekst bij gemaakt door Chiara Ferraú. Ik twijfelde dus niet over het lied. Wel moest ik nadenken over de uitvoering. Zou ik het alleen zingen achter de vleugel of vroeg Nella Fantasia juist om een groot orkest? Uiteindelijk heb ik besloten er een duet van te maken. Rauf Berman, die ik al lang ken en bewonder om zijn veelzijdigheid is violist en zanger. In mijn voorstelling Volare was hij een van de bandleden. Ik heb voor het duet gekozen omdat dit de samensmelting van twee stemmen belichaamt. We zingen samen, want samen zingen, samen muziek maken, beschouw ik als een mooi symbool voor de verbindende kracht van muziek. Intiem in een kleine bezetting en toch groots in betekenis en gevoel. Voor mij is dat gevoel van medeleven en verbondenheid waar de Adventstijd en kerstmis voor staan. Het is een feestelijke periode die ons samenbrengt, die ons verenigt. Juist voor die stemmige tijd waarin we elkaar opzoeken en samen rond de tafel gaan vond ik Nella Fantasia een goede keuze. In het lied krijgt de verbeeldingskracht, de fantasie, ruim baan. We zingen: In mijn verbeelding zie ik een rechtvaardige wereld Daar leven allen in vrede en in eerlijkheid Ik droom van zielen die steeds vrij zijn Zoals de wolken die vliegen Vol menselijkheid in het diepst van de ziel Ik hoop dat jullie net zo van dit lied genieten als wij toen we het opnamen. Ik wens u allen een zalig kerstfeest toe met ook veel muziek die u zal meenemen naar de wereld waar Nella Fantasia van droomt. Een wereld vol vrede, liefde en menselijkheid. Dat wens ik u en de uwen van harte toe! Janine Foto's behind the scenes bij de video opnames.
Soms wordt de behoefte om naar een grote stad te gaan onbedwingbaar. Waarom? Geen idee. Misschien heeft het te maken met wat de Duitsers zo treffend ‘Tapetenwechsel’ noemen, een verandering van decor. Weggaan voelt op sommige momenten als een bevrijding. Je stapt uit de dagelijkse routine in een andere wereld. Weg van alledag. Op naar Parijs! Volgens actrice Audrey Hepburn (1929-1993) is “Paris always a good idea”. Ze had gelijk. Parijs voelde als een perfect plan om de boel de boel te laten en me een paar dagen te laven aan ‘La Vie Parisienne’ met een hoofdrol voor het goede leven. Het is onnodig om de loftrompet te steken over Parijs. In feite is die stad één groot cliché. Parijs is frivool, chique en magnifiek. Maar ze toont zich ook als een soort openluchtmuseum dat bijna ontoegankelijk is geworden voor mensen met een smalle beurs. Natuurlijk weet ik dat het lang niet allemaal goud is dat blinkt, dat er een onoverbrugbaar gat gaapt tussen de buitenwijken en het 16e arrondissement. De tegenstellingen zijn groot. Enfin. Per TGV suisde ik Gare du Nord binnen. Ik ging om me over te geven aan al dat moois dat Parijs te bieden heeft. Om niet lukraak te lopen had ik vooraf met potlood een lijstje gemaakt van plekken die ik wilde zien. Ik geniet ervan om in een stad stevige stappen te zetten. Dus aan die 10.000 ben ik ruimschoots toegekomen. Eén dag zelfs het dubbele aantal. Een aangenaam stijlvol hotel had ik gevonden in Le Marais. Hôtel Bourg de Tibourg bleek een uitvalsbasis par excellencevoor verkenningstochten langs exquise restaurants, chique boetieks en bijzondere galerieën. Ik slenterde over de Place des Vosges en liep naar het ‘Musée Picasso’. Op 8 april is het vijftig jaar geleden dat Pablo Picasso overleed. Op tal van plekken ter wereld, waaronder in het Centre Pompidou, zullen tentoonstellingen als eerbetoon zijn tijdloze werk tonen. Ik doorkruiste Saint-Germain, het door toeristen overlopen Quartier Latin en bekeek enkele galerieën aan die veel bezongen ‘Rive Gauche’. ‘Stadslucht maakt vrij’, zo wordt vaker gezegd. Als ik rondloop in de stad en me laat leiden door al die visuele prikkels om me heen snap ik wat er met die oude uitdrukking wordt bedoeld en overvalt ook mij een aangenaam gevoel van vrijheid. Parijs ademt nog altijd de prikkelende geest van ‘laissez aller’; een stad waar het leven bedoeld is om te worden gevierd. Hoewel die beroemde aura rondom Piaf, Brel en schrijvers en denkers als Sartre, Camus en de Beauvoir tot het verleden behoort. En ook de jazzscene anno nu niet meer is wat ze ooit was, proef je toch nog die typerende melancholie die uit de bekende chansons opstijgt. Al lopend kwamen de liedjes in mij op. Staand op de Place Dauphine hoorde ik Paris s’eveillevan Jacques Dutronc in mijn hoofd en op de Boulevard Saint-Michel kon ik het niet weerstaan om een stukje van where do you go to my lovely, van Peter Sarstedt te zingen. Parijs, zo is bekend, is een groot songbook. ![]() Uit bewondering voor een van ‘s werelds bekendste lyrische sopranen wilde ik een bezoek brengen aan de Allée Maria-Callas aan de Avenue Georges-Mandel. Maria Callas (1923-1977) raakt in mij telkens een gevoelige snaar. Veel heb ik door de jaren heen over haar gelezen. Callas’ ongekende successen en tragische levensloop spreken tot mijn verbeelding. Als zangeres en vrouw ontroert ze me al vrijwel mijn hele leven. Om nog een tijdje in de muziek te blijven had ik een kaartje weten te bemachtigen voor de ‘Philharmonie de Paris’ met de Finse sterdirigent Klaus Mäkelä op de bok en Janine Jansen als fenomenale soliste in Jean Sibelius’ ‘Concerto for Violin’. Het was fantastisch om dit concert op die bijzondere locatie mee te maken. Een dag later wandelde ik door het Bois de Boulogne richting de Fondation Louis Vuitton. Het was prachtig om over de diverse dakterrassen te lopen terwijl je de skyline van stad in de verte zag. Vanuit de brede boulevards rondom de Trocadero en de Place de la Concorde begaf ik me later die middag richting Madeleine en Opéra Garnier. Het verschil in beleving van de smalle kronkelige staatjes in Le Marais en de brede boulevards zoals de Boulevard Haussmann met de grote appartementenblokken en ruime elegante pleinen is groot. Dat maakt de stad juist zo boeiend. Je ervaart diverse dimensies. Om de laatste middag in stijl af te ronden was ik naar het Centre Pompidou gegaan voor een late lunch in restaurant Georges. Vanaf het dak van het Centre Pompidou, waar het hippe restaurant is gevestigd, heb je een prachtig uitzicht over Parijs met de Eiffeltoren in de hoofdrol. Beter kun je, volgens mij, een paar dagen Parijs niet afsluiten. Parijs bleek inderdaad, zoals Audrey Hepburn al stelde, een goed idee. Nee, een geweldig idee. Parfait!
Ik kom terug. Paris, Je reviens. Muziek is de kunstvorm bij uitstek die een gebeurtenis betekenis geeft. De grote momenten van ons leven worden daarom niet zelden met muziek omkranst. In mijn loopbaan ben ik vaak gevraagd om bij huwelijken, begrafenissen of andere belangrijke gelegenheden een passend lied ten gehore te brengen. Dat zou je zelfs mijn core business kunnen noemen, of in ieder geval een wezenlijk onderdeel van mijn beroep. Door de jaren heen heb ik heel wat kerken van binnen gezien en meegemaakt hoe mensen met vaak betraande ogen werden meegenomen door het gezang en de klanken. Muziek geeft cachet en het tilt ons uit boven de bestaande realiteit. Pure magie. Toen ik pas begon vond ik het zingen bij een vrolijke aanleiding, bijvoorbeeld tijdens een huwelijk of verjaardagsfeest, vele malen aangenamer dan wanneer ik moest optreden tijdens een droevige plechtigheid. Nu ik ouder ben denk ik niet meer zo in dit soort voorkeuren. Tegenwoordig ben ik me meer bewust van de impact van een lied-ongeacht de aanleiding. Feit is dat muziek altijd de waarheid verklankt en haar weg vindt naar ons blijde of droeve hart; troost biedend, steun verlenend en blijdschap schenkend. Graag zing ik in kerken; die laten mij niet onberoerd. De kerk is gebouwd om het woord van God te laten klinken. Juist daarom is het een plek waar muziek goed tot haar recht komt. Ik geniet al zingend van de galmende klank en voel dat de muziek als het ware het hogere zoekt. De luisteraar wordt meegenomen naar een andere spirituele dimensie. De architectuur van kerken komt de zangkunst ten goede. En daar geniet ik enorm van.
Wanneer ik in een kerk of basiliek zing vallen muziek en plaats samen. Dat maakt het zingen daar juist zo uniek; voor mij evenzo als voor de luisteraars. Ik vergelijk die ervaring met het gebruik van wierook. Die rook stijgt op in de kerk en maakt in zekere zin de geest zichtbaar en qua geur zelfs ook nog inhaleerbaar. Muziek heeft weliswaar geen geur, maar roept niettemin tal van associaties, gevoelens en herinneringen op. Muziek kan ons bedwelmen, net als wierook. Evenzo als andere plekken waar men bidt, mediteert of in spirituele zin rust zoekt, weten kerken op ons gemoed te werken. Je voelt de intentie waarmee ze zijn ontworpen en de verbindende kracht die ervan uitgaat. Mensen- gelovig of niet- worden er een gemeenschap, ze zijn verbonden met elkaar. Die verbondenheid voel ik ook wanneer ik zing bij een huwelijk of begrafenis. Zoals de wierook er opstijgt en ons bereikt zo komt ook de muziek tot ons. Muziek als wierook. Janine Vaak is me gevraagd of ik na twintig jaar nu eens nooit genoeg krijg van de muziek uit The Phantom of the Opera. Telkens zeg ik daarop volmondig nee. Dit meesterwerk van A.L. Webber ligt me namelijk nog even na aan het hart als toen ik twintig geleden avond na avond, in de eerste bezetting, de hoofdrol vertolkte van Christine in Stuttgart. In deze productie van Joop van den Ende heb ik als het ware mijn eerste schreden gezet in een productie die me nooit zal vervelen en waar ik niet alleen met een goed gevoel aan terugdenk, maar die me vandaag de dag nog inspireert en ik met mij mee draag op mijn levenspad. Deze week is het precies twintig jaar geleden dat ik de première speelde. Toen ik de productie deed was ik op slag verliefd op het mystieke, romantische verhaal en de zielsverrukkende muziek. The Phantom of the Opera is vervlochten met mijn leven en carrière. Elke avond viel ik in katzwijm en met mij het 2.000 mensen tellende publiek. Door de jaren heen is de verliefdheid liefde geworden. Ware liefde, nog wel, die nooit roest. Het begon allemaal na mijn studie aan het Conservatorium in Maastricht en Fontys Muziektheater aan het Conservatorium in Tilburg. Ik wilde naar de opera, belcanto zingen. Net als mijn klasgenoten hield ook ik van popmuziek, maar echt warm liep ik voor de klassieke muziek. Ik speelde piano, zong in koren en droomde van een carrière als klassieke zangeres. Terwijl mijn vriendinnen als nachtbrakers de Zuid-Limburgse discotheken onveilig maakten, moest ik vaak verstek laten gaan vanwege repetities. Terugkijkend nam ik muziek al meteen serieus. Opera Mijn gedrevenheid viel ook de docenten van het Conservatorium in Maastricht op. Ik werd tijdens mijn studie gecast voor diverse producties. Geregeld zong ik in Aken in het koor van de opera. Zo zag ik niet alleen een groot aantal opera’s, ik deed ook - al was het bescheiden - mee. De sfeer en de verbondenheid tussen de muzikanten, zangers en het personeel van de opera vond ik magisch. Terwijl ik bezig was met mijn tentamens hing er op het prikbord op school een oproep voor de Vlaamse versie van the Phantom of the Opera. De lokroep van die productie kon ik niet weerstaan. The Phantom of the Opera van Andrew Lloyd Webber verenigt the best of both worlds: opera én musical. Waarschijnlijk zou ik elk ander aanbod voor een musical- hoe prestigieus ook, hebben laten schieten. Maar tegen the Phantom of the Opera bood ik geen weerstand. Mijn diploma stelde ik een jaar uit. Behalve een plek in het ensemble kreeg ik ook de kans om de rol van Christine te spelen als eerste understudy in de Stadsschouwburg in Antwerpen. Het ensemble en de swings hingen na iedere voorstelling in de kroeg. Ik koos voor mijn studio, want ieder moment kon de telefoon gaan met de boodschap: ‘vanavond vervang jij de hoofdrolspeelster’. Ik leerde eenzaamheid kennen, maar ik omarmde het gevoel in de hoop dat mijn Nokia 3410 met beltegoed rinkelde op mijn kamer in Antwerpen. Rol en leven werden één Ik kende de voorstelling goed omdat één van mijn muzikale voorbeelden in dit genre- Joke de Kruijf- de voorstelling droeg in Scheveningen. Ik had die productie gezien en was meteen verkocht. Dit was de voorstelling die ik wilde doen. Het meeslepende verhaal en de hartverscheurende solo’s van Christine gingen meteen in mijn bloedbaan. Het verhaal was op mijn lijf geschreven. Ik moest dit verhaal vertellen, hoe dan ook. Na afloop van de speeltijd in Antwerpen kreeg ik de kans om mee te doen aan de productie Titantic in Amsterdam. Ik hernam de rol die Celine Purcell speelde tijdens de reprise in de RAI. In die tijd greep ik deze kans aan om te spelen en te stralen. Samen met Jon van Eerd en Danny de Munck was ik in de zomer van 2002 avond aan avond aan boord van de Titanic. In de laatste maand kreeg ik een telefoontje. Daar ging een auditie aan vooraf maar dat telefoontje heeft mijn leven veranderd. Na het behalen van mijn Conservatorium diploma, kreeg ik de unieke kans om auditie te doen voor das Phantom der Oper. In de RAI in de pauze van Titanic kreeg ik een telefoontje. Ik was gecast om als first cast Christine te spelen in het pas door Joop van den Ende geopende theater in Stuttgart. In een maand tijd verhuisde ik vanuit Amsterdam via Kerkrade naar Stuttgart. Het was hard werken. Zes keer per week speelde ik de rol, bijna drie jaar lang. Niet alleen de voorbereiding vergde veel, ook het gefocust blijven was iets wat moest blijven. Het publiek betaalde toen al honderd euro voor een ticket. Ik was als het ware vierentwintig uur per dag zeven dag per week Christine. Rol en leven waren één en dezelfde persoon geworden. Joop van den Ende was er ook vaak om met eigen ogen te zien op welke wijze deze enorme productie gestalte kreeg. Zo’n productie is in beton gegoten. Elke dag doe je exact hetzelfde en geef je als artiest en medewerker van zo’n theater alles wat je in huis hebt. Je kunt het vergelijken met topsport. Zonder ijzeren discipline is het onmogelijk een dergelijke productie te draaien. Tijd voor een sociaal leven is er nauwelijks. Er is enkel de company en die bijzondere muziek. Gerijpte liefde
Veel heb ik geleerd in de honderden voorstellingen die ik speelde. Die tijd ligt achter me, maar de herinnering koester ik. Muzikaal bewandelde ik daarna andere wegen. Ik wilde weg uit die vaste structuur van een musicalproductie. Zo nu en dan verleende ik medewerking aan een opera, zoals aan Don Giovanni van Mozart. Ook wilde ik mijn eigen programma’s maken. Om te groeien moet je je soms losmaken en met vallen en opstaan je eigen pad bewandelen. Nog met enige regelmaat zing ik tijdens concerten in binnen-en buitenland het repertoire uit The Phantom of the Opera. De muziek is door de jaren met me meegegroeid. De zeggingskracht is zelfs voor mij nog groter geworden. Als vrouw, moeder maar ook als zangeres heb ik me ontwikkeld. Hierdoor komt de muziek anders bij me binnen en kan ik er betekenislagen in aanbrengen die ik als jonge vrouw van 24 niet voelde. Je moet liefde hebben gegeven maar ook verloren om met volle overtuigingskracht de magie van de liefde te kunnen bezingen. Muziek die het in zich heeft om met je mee te groeien en bloeien gaat nooit vervelen. De verliefdheid wist zich te bestendigen en werd liefde. Gerijpte liefde. Klassiek Na twintig jaar hebben het verhaal, de enscenering en de muziek niets van hun glans verloren. Musicals -met alle respect- komen en gaan. Sommige producties deinen mee op de golven van modes en hypes. De meeste musicals zijn bedoeld als amusant, entertainment. Niets mis mee. Juist integendeel. Maar net als producties als West Side Story, Les Misérables, A Chorus Line en Evita is The Phantom of the Opera van een diepere betekenis. Het is een productie die beklijft, die bij je blijft en die met recht als klassiek mag worden bestempeld. Ik ben er trots op dat ik mede dankzij The Phantom of the Opera tot diepere inzichten over het leven, de liefde en de muziek ben gekomen.
Complexe schoonheid en blijvende liefde
Er klopt veel niet in Italië. Maar toch is het voor mij een onweerstaanbaar land. Je leest over de opkomst van extreme partijen, discriminatie van minderheden en een vijandige houding tegenover vluchtelingen. Allemaal waarheden voor wie het nieuws volgt. Maar als je er zo vaak te gast bent dat je er inmiddels vrienden hebt die voelen als familie, ligt dit allemaal wat ingewikkelder. Italië belichaamt voor mij een grote tegenstrijdigheid. En het is juist dát gegeven dat het land voor mij zo fascinerend maakt. Ik raak bedwelmd door de schoonheid van de natuur, door de culinaire verfijning en de oorstrelende muziek. Italië is een kunstwerk. Het hoge en het lage, de verfijning en het platte. Volksmuziek en belcanto. Alles vloeit samen in Italië. Theater en muziek ervaar je er niet alleen in het theater of in de kerk, maar vooral ook op straat. Ik heb mijn liefde voor Sicilië nooit onder stoelen of banken gestoken. Al jaren kom ik er om concerten te geven en vrienden te bezoeken die ik inmiddels als familie beschouw. Wat me zo aanspreekt op Sicilië? Het is waarschijnlijk die mengeling van die cultuurinvloeden, het samengaan van het volkse en het verhevene en de aanwezigheid van warmte tussen de mensen. Maar ook het mysterieuze dat het eiland omgeeft spreekt tot mijn verbeelding. Ik ben beslist niet blind voor wat niet goed is. Maar als het om Italië gaat, koester ik mijn naïviteit met liefde. Voor mij blijft het hét land waar de citroenen groeien, de zon overvloedig schijnt en waar de mensen lief zijn. Ik weet dat het anders is, dat deze idylle niet bestaat. Maar Italië en in mijn geval Savoca, komt het dichtst bij een droom die ik graag blijf dromen. Italië is een kunstwerk. Niet altijd mooi. Niet altijd te bevatten. Maar voor mij onweerstaanbaar. Janine
Luister naar dit prachtige lied en reis met mij mee naar mijn geliefde Italië.
Aan de vooravond van het nieuwe culturele seizoen, kijk ik kort terug op mijn muzikale zomer tijdens het Wereld Muziek Concours. Na de pandemie vond er, na een jaar uitstel, weer een editie plaats van dit internationale vierjaarlijkse festival van de blaasmuziek in Kerkrade. Ik ben trots dat ik op dat podium een muzikale bijdrage heb mogen leveren. Dat begon voor mij met de sfeervolle eucharistieviering in ‘the open air’ op de markt in Kerkrade, een mooi moment om in de buitenlucht op een vol marktplein het Ave Maria te zingen. Daarna trad ik samen met Jack Vinders op in het stadspark waar wij een onderhoudend programma vol populaire luisterliedjes ten gehore brachten. De afsluiting van het WMC voltrok zich in het Parkstad Limburg Stadion, waar ik twee dagen bij de afsluiting van de mars- en showwedstrijden op de middenstip acte de préséance gaf. Dat was echt een kippenvelmoment! Met een warm gevoel kijk ik terug op dit bijzondere festival en verheug me op het komend seizoen. Ik ben er klaar voor.
|
AuthorJanine Kitzen Archives
October 2024
Categories |