Kies ik de muziek of kiest de muziek mij?

Soms vraag ik me af: kies ik de muziek of kiest de muziek mij? Wat ik bedoel is dat sommige muziek onbewust op mijn pad komt terwijl andere het gevolg is van een bewuste keuze. Mijn interesse, zeg gerust passie, voor de Italiaanse opera bracht me naar het klassieke repertoire met een hoofdrol voor belcanto. Vanuit die fascinatie kwamen er andere stijlen op mijn pad. Ook ging ik zelf op avontuur en ontdekte gaandeweg nieuwe muzikale trajecten.
 
De Spaanse Zarzuela is een mooi voorbeeld van muziek die op mijn pad kwam, van muziek die mij als het ware heeft gekozen.

Hoewel ik geboeid ben door de cultuur van het hele Middellandse Zeegebied was Spanje tot een paar jaar geleden op muziekgebied voor mij een betrekkelijk onbekend land. Natuurlijk kende ik de grote zangers van Spanje en ook een aantal componisten waren mij niet onbekend, maar door de bank genomen vormde het land voor mij een blinde vlek.
 
Het was een aantal jaar geleden dat toenmalig WMC-voorzitter (en huidig voorzitter van Festival Vocallis) Reg van Loo mij attent maakte op een aantal prachtige Zarzuela’s, Spaans operette en operagenre. Die liederen gingen meteen mijn bloedbaan in. Muziek die uit het leven gegrepen is. Alle thema’s die ons leven bepalen, komen in die muziek voorbij. Liefde, hartstocht, maar ook ontgoocheling, verdriet en hoop. Universele onderwerpen.
 
Terwijl het Italiaans als taal vaak een zweem heeft van frivoliteit, lijkt het Spaans serieuzer. Geen taal voor de lachebek, zo lijkt het. Serieuze emoties. Ooit hoorde ik iemand zeggen dat Italië het land is van operazangers en Spanje van stierenvechters. Kunst staat tegenover “levensmoed”. Natuurlijk zijn dit clichés en is de werkelijkheid weerbarstiger dan voorgesteld in beelden van opera of de arena voor de toreadors. Toch herken ik iets van dit beeld. Het Italiaans heeft de neiging mij in zijn vederlichtheid als het ware op te tillen, terwijl het Spaans aards van karakter is. Bij Spaanse muziek ervaar ik de aarde heel direct. Neem de flamenco. Je hoort in de dans voortdurend het ritmische voetgestamp.
 
De zangerigheid van het Italiaans, neem een woord als ‘amore’ klinkt in het Spaans directer, korter, harder meer ‘in your face’: ‘amor’. Hetzelfde woord in twee talen. Niet eens zo verschillend qua spelling, maar een wereld van verschil als je het zingt.
 
In 2017 mocht ik samen met de Spaanse harmonie…”la Armónica Buñol" met dirigent David Fiuza, uit Valencia tijdens het Wereld Muziek Concours een optreden verzorgen met Zarzuela’s.  Ik had de liedjes voorbereid met mijn zangpedagoge Gemma Visser en ook samengewerkt met een Spaanse taalcoach. Voor mij is het van belang te weten wat ik zing. Bovendien verdienen de teksten van Zarzuela’s doorgaans enige aandacht want ze zijn poëtisch en to the point.
 
Zarzuela’s volgen muzikaal een grillig parcours met soms onverwachte tempowisselingen en veranderingen van luidsterkte; van hard naar pianissimo. Zarzuela’s zijn ook in muzikaal opzicht schatplichtig aan het leven en verlopen soms onverwacht. De muziek is spannend in haar onvoorspelbaarheid. Als je zingt lijkt het voor het publiek alsof het vanzelf gaat. Maar de liederen zijn voor orkest en solist juist zeer complex. Het zijn liedjes van een bedrieglijke eenvoud. Om ze goed te zingen moet je bij de les blijven. Die concentratieslag staat echter het zangplezier geenszins in de weg.
 
Het zingen van Zarzuela’s brengt me veel genot. Al zingend lijkt het alsof ik de bezongen gemoedstoestanden daadwerkelijk voel. Een Zarzuela kun je niet op halve kracht zingen, die vergt alles wat je in huis hebt.
 
Afgelopen zondag 24 oktober zong ik met koninklijke Harmonie van Thorn onder leiding van Jan Cober drie Zarzuela’s in de HUB in Kerkade. Niet alleen het optreden was voor mij een bijzondere ervaring ook de weg ernaartoe was speciaal. De liedjes lieten zich niet meteen bedwingen. Het kostte tijd om ze te benaderen, ze als het ware te doorgronden. 
 
Tijdens het optreden viel alles op zijn plek. Muziek en publiek smolten samen in die bijzonder klanken. De ontlading na een programma met Zarzuela’s is groot, wellicht groter dan bij veel ander repertoire. Dat komt, denk ik, omdat ik een weg moet afleggen om de liedjes te kunnen brengen. Een boeiende weg, dat wel. Het zijn optredens met liederen die je veel over jezelf leren. Muziek als een avontuurlijke reis.
 
Na het optreden van afgelopen zondag meende ik de conclusie te kunnen trekken dat de Zarzuela mij heeft gevonden. En dat vervult me met veel plezier. Ik begrijp nu, beter dan jaren geleden, waar deze muziek om draait. In zekere zin ben ik ontvankelijker geworden voor de magie en de zeggingskracht van de muziek. De wijsheid van de muziek sijpelt mijn leven in. Iets mooiers bestaat er voor mij als zangeres niet.
 
Janine Kitzen

Fotograaf: Henk Kuijpers